Bildirme kipleri ile karıştırılmamalıdır.
Bildirme eki veya bildirme koşacı,1 Türkçede yükleme kesinlik, belirsizlik, ihtimâl gibi anlamlar katan -dir eki.2 Türkçedeki dört ek-fiilden biridir. Eklendiği kelimedeki ses kurallarına uyarak -dır, -dur, -dür, -tir, -tır, -tur ve -tür hallerine dönüşebilir:
Göktürkçede görülmeyen, ilk kez Uygurca ayakta durmak fiilinden -tur hâlinde ortaya çıkan3 bu ek önceleri sıfat-fiillerin sonunda, daha sonra da fiil çekimlerinde kullanılmaya başlanmıştır. Önceleri sadece isim soylu sözcüklerin ardından gelen ek, zamanla fiil çekimlerine de karışmış, birleşik çekim ekine benzer bir anlam kazanmıştır. Önceleri sadece 3. tekil şahıs için kullanılmış, zamanla diğer kişiler için de türetilmiştir.
Modern Türkçede bildirme ekinin başlıca görevi isim cümlesi oluşturmak (isim soylu sözcükleri yükleme çevirmek) ve fiillere kesinlik (olgu) veya ihtimâl anlamları katmaktır:
İsim cümlesi oluştururken kullanılan ve ihtimal anlamı "katmayan" bildirme eki Türkçede sık sık gizli halde kullanılır:
Bildirme eki -diğer ek-fiillerin aksine- bileşik zamanlı fiil oluştur<u>maz</u>:
İsim cümlelerinde olumsuz hâli olumsuzluk koşacı olarak da bilinen4 "değil" sözcüğü ile oluşturulur:
Fiil cümlelerinde olumsuz hâli -me olumsuzluk eki ile oluşturulur:
Bu kuralın bir istisnâsı yine isim soylu olan5 ve "sahiplik, bulunma" gibi anlamlar katan "var" ile oluşturulan cümlelerdir. Bu cümlelerin olumsuz hâli "yok" sözcüğü ile oluşturulur:
Orijinal kaynak: bildirme eki. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page